Jidiš i povezani jezici

Jidiš jezik

Jidiš nije hebrejski. On koristi hebrejsko pismo, ali su ovi jezici pripadaju dvema različitim porodicama. Hebrejski je semitski jezik (poput arapskog i amharskog). Jidiš je germanski jezik koji je nastao među aškenaskim Jevrejima u centralnoj i istočnoj Evropi i govori ga oko 4 miliona ljudi. Mnoge jidiške reči se koriste u engleskom i nemačkom jeziku. Jidiš i nemački imaju puno zajedničkih reči i vrlo sličnu gramatiku. Nemci iz nekih delova Nemačke mogu da razumeju jidiš. Neki lingvisti smatraju jidiš pre dijalektom nemačkog jezika nego zasebnim jezikom.

Ipak, ova dva jezika nisu međusobno laki za razumevanje. Jezici kao što su švedski, danski i norveški su mnogo sličniji nego jidiš i nemački. Neke od istih reči koje se koriste uključuju bagel (pecivo), mensch (osoba od časti), schlep, schmooze i spritz. U jidišu se može sresti i dosta reči iz starog francuskog jezika.

Koliko jidiš ima govornika?

Jedno vreme bilo je 11 miliona govornika jidiša širom sveta - uglavnom u Evropi. Ovaj broj dramatično je opao tokom Holokausta, tokom Drugog svetskog rata i odmah nakon njega. U Sjedinjenim Američkm Državama ima oko 154.800 govornika jidiša. Većina govornika u Sjedinjenim Američkim Državama živi u Njujorku, uglavnom u naseljima u Bruklinu. Jidiš se koristi kao narodni jezik među rastućom Hasidskom zajednicom. Jevreji ga koriste samo za molitvu i učenje. Jidiš je kao jezik doživeo ponovni procvat. Koledži i univerziteti nude kurseve na jidiškom jeziku i književnosti. Jidiš se stalno nadograđuje zbog toga što je u kontaktu sa govornicima drugih jezika zbog jevrejske trgovine i poslovnih putovanja širom sveta.

Kultura

Zanimljiv je podatak da jidiš koristi izvedenice iz latinskog jezika, a vezane su za religijske rituale. Jidiš ima obimnu leksiku za izražavanje emocija i događaja iz svakodnevnog života, zbog čega je jidiš prirodno pronašao put u mnogim istaknutim delima u književnosti, muzici i pozorištu. Tri najveća osnivača savremene jidiške književnosti su Mendele Moher Sforim, I.L. Perec i Šolom Alejhem. Šolom je poznatiji kao Solomon Rabinovic, a njegove price o Tevjeu mlekadžiji su bile osnova za popularni mjuzikl na Brodveju pod nazivom “Violinista na krovu”.