Kako je nastao srpski jezik?

Srpski jezik

Srpski jezik pripada slovenskoj grupi jezika porodice indoevropskih jezika i govori ga oko 12 miliona ljudi. Slovesnki jezici zajedno s baltičkim formiraju baltoslovensku granu indoevropskih jezika. Srbi se služe ćirilicom kao glavnim pismom koju je reformisao Vuk Karadžić, a u upotrebi je i latinica, poznata i kao Gajica. Gajica je srpski, bošnjački ili hrvatski oblik latiničnog pisma.

Baltoslovenski

Po naučnoj pretpostavci koja se smatra za najverovatniju - Kurganska pretpostavka je zasnovana na poređenju jezika današnjice i smatra da su svi baltoslovenski jezici nastali od prabaltoslovenskog jezika koji je bio grana praindoevropskog jezika. Kurganska pretpostavka kombinuje nauke arheologiije i lingvistike. Određuje narode koji su govorili praindoevropskim jezikom i njih nazvala kurganskim, po ruskoj reči „kurgan“ što označava tumul, odnosno vrstu humke. Praindoevropskim jezikom se govorilo do oko 1300. godine p. n. e. a on se tada deli na prabaltički i praslovenski jezik.

PROČITAJTE JOŠ... Sudski tumači

Praslovenski jezik

Smatra se da je praslovenski jezik nastao između 1000. i 1500. godine p.n.e. na teritorijama današnje istočne Poljske, južne Belorusije i severozapadne Ukrajine. Oko 5. i 6. veka nove ere, govorno područje ovog jezika se znatno proširuje seobama slovenskog stanovništva u svim pravcima. Tada kreću da se izdvajaju posebni dijalekti da bi oko 9. veka bila izvršena poslednja izmena na svim dijalektima i započeto izdvajanje pojedinih slovenskih jezika na osnovu njih. Kao poslednja osobina pre iščezavanja praslovenskog jezika bilo je ukidanje slova „slabog jega“ koje se na različitim područjima dogodilo od 10. do 12. veka. Ta pojava „redakcije“ je dovela do stvaranja današnjih slovenskih jezika.

Staroslovenski ili crkvenoslovenski

To je prvi pisani slovenski jezik, nastao na osnovu govora makedonskih Slovena u okolini Soluna u 9. veku, a pisma kojima su se koristili su bila ćirilica i glagoljica. Slovenski jezik su kodifikovali braća Ćirilo i Metodije koji su imali za zadatak da osim hrišćanstva šire i pismenost. Prevode Bibliju i spise sa grčkog jezika. Ti događaji se smatraju za početak slovenske pismenosti. Tokom srednjeg veka staroslovenski je postao književni jezik i uticao je na formiranje mlađih slovenskih jezika. Danas je u upotrebi u liturgiji.

Srpskoslovenski jezik

Srpskoslovenski je naziv za srpsku redakciju staroslovenskog jezika i predstvaljala je prvu normu srpskog književnog jezika do ulaska ruskoslovenskog u upotrebu. Za prostor nastanka uzimaju se područja Srbije i Makedonije. A ovaj jezik je imao tri ustaljena pravopisa:

• zetsko-humski koji je bio najstariji i korišten je u Srbiji i Bosni oko 13. veka
• raški koji je nasledio zetsko-humski i koristio se do 15. veka
• resavski koji je nastao u 15. veku

Paralelno sa srpskoslovenskim jezikom koristio se i narodni srpski, poznat kao i starosrpski jezik, a najstariji dokument pisan ovim jezikom bio je „Povelja Kulina bana“ iz 1189. Godine. U 14. veku je nastao „Zakonik cara Dušana“ pisan na srpskoslovenskom jeziku sa elementima narodnog jezika.

Ruskoslovenski

Na molbe srpskih patrijarha između 1726. i 1733. za Srbe u Ugarskoj stižu ruski učitelji koji su sa sobom doneli ruskoslovenski jezik i udžbenike i knjige na ruskoslovenskom koji su Srbi prihvatili i mešali sa narodnim srpskim jezikom. 1770. godine slabi uticaj ruskoslovenskog jer je dozvoljeno štampanje prvog udžbenika na srpskom jeziku.

Slavenosrpski

Uprkos pokušajima crkve da narodu nametne ruskoslovenski jezik koji im je bio težak za razumevanje, u drugoj polovini 18. veka stvorio se nov književni jezik kod Srba, poznat kao slavenosrbski. On je nastao mešanjem ruskoslovenskog i elemenata narodnog srpskog jezika. Prvi pisac na slavenosrpskom jeziku bio je Zaharije Orfelin koji je definisao potrebu da se knjige prilagode čitaocu i da jezik bude razumljiv.

Krajem 18. i početkom 19. veka intelektualcima i piscima Srbije bilo je jasno da;

• Književni jezik treba da bude lako razumljiv širokoj čitalačkoj i slušalačkoj publici
• Taj jezik treba da bude blizak govornom jeziku, čime se njegova razumljivost ostvaruje u najvećoj meri
• Sama spisateljska praksa pokazuje da se taj jezik zasniva na narodnom jeziku (šumadijsko-vojvođanski dijalekat)
• Za pisanje dela na slavenosrbskom jeziku treba tadašnju ćirilicu reformisati, što je kasnije i učinjeno

Prva slovenska pisma;

1. Glagoljica

Reč glagoljica nastala je od glagola glagolati što znači govoriti, a pismo je nastalo po ugledu na grčko pismo. Upotrebljavala se u najstarijim spomenicima pisanim staroslovenskim jezikom. Razlikujemo staroslovensku – oblu glagoljicu i hrvatsku- uglastu glagoljicu. U srpskim krajevima glagoljicu je ubrzo zamenila ćirilica, a u ostalim latinica.

2. Ćirilica

Nastala je takođe po ugledu na grčko pismo proširena slovima iz starog alfabeta između 9. i 10. veka. Bugarsko, makedonsko, rusko i srpsko ćirilično pismo je poznato i kao azbuka čije ime je izvedeno iz prva dva slova (az i buki) po ugledu na alfa i beta. Reformu srpske ćirilice izveo je Sava Mrkalj 1810. godine i ona se nije bazirala na uvođenju novih slova, već je njena glavna odlika bila oduzimanje suvišnih slova i menjanjem funkcija pojedinih grafija ili grupa grafija. Nešto kasnije, 1814. godine, Vuk Stefanović Karadžić je na temelju Mrkaljeve reforme sproveo reformu 6 slova ć, đ, nj, lj, j i dž,. 2007. godine je postala treće zvanično pismo Evropske unije.